Wanneer de zon opkomt boven Kunduz, vult een mysterieuze rust de lucht. De hemel kleurt lichtblauw, schaduwen strekken zich uit over de stoffige ziekenhuishof. Eva Zettler stapt naar buiten en ademt diep in. Achter haar ligt een uitputtende nacht: na een aanval in Afghanistan in 2021 werden meer dan honderd gewonde patiënten opgenomen, en zij opereerde onafgebroken. Nu, in het ochtendlicht, voelt de wereld vreemd stil. “Een kort moment van kracht,” zegt ze zacht – en loopt dan terug naar de operatiekamer.

Eva is chirurg. Niet iemand die het veilige pad kiest. Keer op keer verlaat ze haar ziekenhuis in Duitsland om zich bij de humanitaire organisatie Artsen Zonder Grenzen aan te sluiten, in gebieden waar anderen allang zijn gevlucht – Afghanistan, bijvoorbeeld. Plaatsen waar toegang tot gezondheidszorg allesbehalve vanzelfsprekend zijn, waar klinieken in puin liggen, en waar de weg naar een ziekenhuis vaak lang, geblokkeerd of simpelweg te gevaarlijk is.

LETS TERUGGEVEN

Eva voelde voor het eerst de drang om verantwoordelijkheid te nemen tijdens een verblijf in Nepal. Ze werkte als vrijwilliger bij een medisch project, aanvankelijk alleen vanaf de zijlijn. Maar al snel werd duidelijk: afwachten was niet genoeg. “Ik had het voorrecht om in vrede op te groeien en goed onderwijs te krijgen. Ik kan deze ongelijkheid niet ongedaan maken – maar ik kan wel iets teruggeven.” Haar stem is rustig, bijna zakelijk. Het gaat niet om pathos. Het gaat om actie.

Artsen Zonder Grenzen biedt noodhulp waar die het hardst nodig is: in crisis- en rampgebieden – ongeacht afkomst, religie of politieke overtuiging. Bij medische noodsituaties zijn alle patiënten gelijk. Wie voor de organisatie werkt, zet zich in voor deze ethiek en voor de humanitaire principes van neutraliteit, onpartijdigheid en onafhankelijkheid. Zij vormen de basis van iedere missie.

TUSSEN ROUTINE EN CATASTROFE

Het dagelijkse leven in het veld beweegt zich tussen improvisatie en precisie: ochtendbriefings, gevolgd door visites, operaties, noodgevallen. “Afhankelijk van het project hoort ook het trainen en begeleiden van lokale verpleegkundigen en artsen bij het werk,” legt Eva uit. Soms voelt het als routine, soms als catastrofe. “Vaak volgt het ene noodgeval op het andere.” Een lichtpuntje, zegt ze, is de eerste glimlach van een zwaar gewonde patiënt die langzaam herstelt.

Wat haar vooral kracht geeft, is het team: “De gezamenlijke inzet om ernstige en kritieke gevallen op elk moment van de dag of nacht te behandelen. En ook het samen lachen ondanks de vaak zeer moeilijke situaties – dat zijn onschatbare momenten die ons verbinden.”

De teams zijn internationaal, met mensen van elk continent. Maar de ruggengraat van de projecten zijn de lokale collega’s. Zij zijn degenen die blijven wanneer internationaal personeel het land niet kan betreden of geëvacueerd moet worden. Velen van hen leven zelf in het conflict, worden getroffen door onveiligheid, verwondingen in de familie of persoonlijke tegenslag – en keren toch elke dag terug naar de klinieken om voor patiënten te zorgen.

Naast hen werken de kleinere internationale teams, die niet alleen samenwerken maar ook naast elkaar wonen. “Natuurlijk kan dat uitdagend zijn. We komen allemaal uit verschillende achtergronden en opvoedingen.” Voor Eva voelt dit leven als een soort tussenbestaan: niet het dagelijks leven zoals in Duitsland, vaak weinig bewegingsvrijheid en weinig privacy buiten het werk. “Het is soms niet alleen uitdagend, maar ook zoveel intenser. En nog vaker rijker aan ervaringen en ontmoetingen, die ons werkelijk verrijken.”

De werkomstandigheden zijn op zich al veeleisend. Stroomstoringen horen bij het dagelijks leven – in veel missiegebieden is er helemaal geen betrouwbare elektriciteit. Artsen Zonder Grenzen voorziet daarom waar mogelijk in generators of zonnestroomsystemen. Toch blijven hoofdlampen en zaklampen onmisbaar, altijd binnen handbereik voor noodgevallen. “Licht op elk moment van de dag en nacht is in veel delen van de wereld geen vanzelfsprekendheid,” zegt Eva. “En toch is het essentieel om medisch te kunnen werken.”

ELKE MISSIE LAAT SPOREN NA

Wanneer Eva terugkeert naar Duitsland, vallen de contrasten haar het meest op. Supermarkten lijken verblindend fel, ziekenhuizen en het zorgsysteem overdreven gestuurd door economische belangen. “Sommige dingen lijken absurd, veel onrechtvaardig.” Het wereldwijde onevenwicht gaat met haar mee – zonder illusies, maar ook zonder bitterheid. “Rechtvaardigheid? Helaas bestaat die niet. Maar juist daarom is het des te belangrijker om ernaar te blijven streven, om te blijven vechten.”

Tegelijkertijd is ze zich bewust van de fysieke uitputting en psychische belasting van haar missies. “Na terugkomst mis ik de intensiteit,” geeft Eva toe. Reflectie helpt haar de ervaringen te verwerken. Ze geeft veel – en toch ziet ze het anders: “Ik ontvang meer terug dan ik ooit had kunnen geven. Zo veel waardevolle ervaringen en ontmoetingen – professioneel en persoonlijk.”

Uiteindelijk blijft één overtuiging voor Eva overeind, met elke missie opnieuw bevestigd: “Medische zorg mag geen luxe zijn. Nergens ter wereld – en voor niemand.”